Terminal LNG w Świnoujściu - wpływ na rynek gazu

Terminal LNG jako strategiczna inwestycja energetyczna Polski

Terminal LNG im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Świnoujściu, uruchomiony w 2016 roku, stanowi jeden z kluczowych elementów polskiej polityki dywersyfikacji dostaw gazu. Ta strategiczna inwestycja o wartości ponad 3 mld złotych radykalnie zmieniła pozycję Polski na europejskim rynku gazu i znacząco zwiększyła bezpieczeństwo energetyczne kraju.

W niniejszym artykule analizujemy, w jaki sposób terminal LNG wpłynął na polski rynek gazu w ciągu siedmiu lat funkcjonowania oraz jakie perspektywy rysują się przed tą inwestycją w kontekście rozbudowy i zwiększenia przepustowości.

Funkcjonowanie i parametry techniczne terminalu

Terminal LNG w Świnoujściu to pierwszy tego typu obiekt w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Zlokalizowany w zewnętrznym porcie w Świnoujściu, zajmuje powierzchnię około 48 hektarów. Jego podstawowymi elementami infrastrukturalnymi są:

• Stanowisko rozładunkowe przystosowane do obsługi metanowców o pojemnościach od 120 000 do 216 000 m³ LNG
• Dwa kriogeniczne zbiorniki LNG o pojemności 160 000 m³ każdy
• Instalacja regazyfikacyjna o nominalnej przepustowości 5 mld m³ rocznie (po rozbudowie)
• Instalacje pomocnicze, w tym system odzysku gazu odparowanego (tzw. boil-off gas)
• Gazociąg przyłączeniowy łączący terminal z krajowym systemem przesyłowym

Terminal umożliwia odbiór skroplonego gazu ziemnego (LNG) transportowanego drogą morską z różnych kierunków geograficznych, jego rozładunek, magazynowanie oraz regazyfikację i wprowadzenie do krajowego systemu przesyłowego.

Wpływ na bezpieczeństwo energetyczne Polski

Terminal LNG w Świnoujściu odgrywa fundamentalną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski, eliminując wcześniejszą niemal całkowitą zależność od dostaw gazu z kierunku wschodniego. Inwestycja ta umożliwiła rzeczywistą dywersyfikację kierunków i źródeł dostaw gazu, co ma kluczowe znaczenie w kontekście niestabilności geopolitycznej i wykorzystywania surowców energetycznych jako narzędzia politycznego nacisku.

Szczególnego znaczenia terminal nabrał w 2022 roku, po wybuchu wojny w Ukrainie i wstrzymaniu dostaw rosyjskiego gazu do Polski. Dzięki wcześniejszej inwestycji w terminal LNG, Polska znalazła się w relatywnie korzystnej sytuacji na tle wielu innych państw europejskich, które w większym stopniu uzależnione były od rosyjskiego surowca.

"Terminal LNG w Świnoujściu odegrał kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski w okresie kryzysu wywołanego wstrzymaniem dostaw gazu z Rosji. Bez tej inwestycji nasza sytuacja byłaby dramatycznie gorsza."

— Dr hab. Mariusz Ruszel, ekspert ds. bezpieczeństwa energetycznego

Struktura dostaw i główni dostawcy

Od momentu uruchomienia komercyjnego w 2016 roku, terminal w Świnoujściu przyjął ponad 160 ładunków LNG z różnych kierunków. Głównymi dostawcami w ostatnich latach są:

Stany Zjednoczone

W 2022 roku USA stały się największym dostawcą LNG do Polski, odpowiadając za około 60% wszystkich dostaw do terminalu w Świnoujściu. PGNiG podpisało z amerykańskimi firmami szereg długoterminowych kontraktów, w tym umowy z Cheniere Energy i Venture Global LNG, które zakładają dostawy łącznie około 7 mld m³ gazu rocznie po regazyfikacji.

Katar

Pierwszym długoterminowym partnerem Polski w zakresie dostaw LNG był Katar. W 2009 roku PGNiG podpisało z Qatar Liquefied Gas Company 20-letnią umowę na dostawy około 1 mln ton LNG rocznie (ok. 1,3 mld m³ po regazyfikacji). W 2017 roku kontrakt został przedłużony i zwiększony do 2 mln ton LNG rocznie.

Dostawy spotowe

Oprócz dostaw w ramach kontraktów długoterminowych, do Świnoujścia regularnie przypływają metanowce z dostawami spotowymi, realizowanymi głównie z Norwegii, Trynidadu i Tobago oraz Nigerii. Ten elastyczny segment rynku pozwala na optymalizację kosztów i dostosowanie struktury importu do bieżących potrzeb i warunków rynkowych.

Rozbudowa terminalu i zwiększenie przepustowości

W 2018 roku rozpoczęła się realizacja Programu Rozbudowy Terminalu LNG w Świnoujściu, mającego na celu zwiększenie zdolności regazyfikacyjnych instalacji oraz rozszerzenie zakresu świadczonych usług. Program składa się z czterech kluczowych projektów:

Zwiększenie mocy regazyfikacyjnych

Dzięki rozbudowie instalacji SCV (Submerged Combustion Vaporizer) przepustowość terminalu została zwiększona z początkowych 5 mld m³ do 6,2 mld m³ rocznie w 2021 roku. Docelowo przepustowość ma osiągnąć poziom 8,3 mld m³ rocznie, co stanowić będzie ponad 40% rocznego zapotrzebowania Polski na gaz.

Budowa trzeciego zbiornika LNG

W realizacji jest budowa trzeciego kriogenicznego zbiornika o pojemności 180 000 m³, który zwiększy elastyczność operacyjną terminalu i zapewni większe możliwości magazynowania skroplonego gazu ziemnego. Ukończenie inwestycji planowane jest na 2024 rok.

Budowa nabrzeża do przeładunku LNG na mniejsze jednostki

Nowe nabrzeże umożliwi załadunek i rozładunek mniejszych jednostek, takich jak bunkierki LNG czy małe metanowce, co pozwoli na rozwój usługi bunkrowania statków (tankowania statków paliwem LNG) oraz reeksport LNG do mniejszych terminali w regionie Morza Bałtyckiego.

Instalacja kolejowego terminalu przeładunkowego

Budowa bocznicy kolejowej oraz infrastruktury do załadunku LNG na cysterny kolejowe umożliwi transport skroplonego gazu ziemnego również drogą lądową do odbiorców w kraju i za granicą, gdzie nie dociera sieć gazociągów.

Łączny koszt programu rozbudowy szacowany jest na około 2 mld złotych, a jego realizacja ma zakończyć się do 2024 roku.

Wpływ terminalu na rynek gazu w Polsce i regionie

Terminal LNG w Świnoujściu znacząco wpłynął na funkcjonowanie polskiego rynku gazu oraz na pozycję Polski w regionalnej architekturze energetycznej.

Wpływ na ceny gazu

Dywersyfikacja źródeł dostaw umożliwiła Polsce zmniejszenie zależności od dostaw z kierunku wschodniego i związanych z tym premii cenowych. Ponadto, dostęp do globalnego rynku LNG daje możliwość elastycznego reagowania na zmiany cen i warunków rynkowych.

W 2022 roku, w obliczu kryzysu energetycznego w Europie, dostęp do alternatywnych źródeł dostaw okazał się kluczowy dla złagodzenia skutków gwałtownego wzrostu cen gazu. Mimo rekordowych cen na rynkach europejskich, Polska, dzięki dywersyfikacji dostaw, znalazła się w relatywnie korzystnej sytuacji.

Wzmocnienie pozycji Polski w regionie

Terminal LNG w Świnoujściu, wraz z gazociągiem Baltic Pipe i rozbudowywanymi połączeniami międzysystemowymi z państwami sąsiednimi, umacnia pozycję Polski jako regionalnego hubu gazowego. Polska nie tylko zapewnia sobie bezpieczeństwo dostaw, ale staje się również ważnym punktem tranzytowym dla gazu dostarczanego do państw Europy Środkowo-Wschodniej.

Dzięki terminowi LNG Polska aktywnie uczestniczy w inicjatywie Trójmorza, mającej na celu wzmocnienie integracji gospodarczej i infrastrukturalnej państw regionu. W perspektywie kilku lat, po zakończeniu wszystkich planowanych inwestycji, Polska może stać się kluczowym dostawcą gazu dla Ukrainy, państw bałtyckich i innych krajów regionu.

"Terminal LNG w Świnoujściu wraz z Baltic Pipe tworzą nową architekturę bezpieczeństwa energetycznego nie tylko Polski, ale całego regionu. Polska z kraju uzależnionego od jednego dostawcy staje się ważnym graczem na europejskim rynku gazu."

— Raport Instytutu Jagiellońskiego, 2022

Wyzwania i perspektywy

Mimo niekwestionowanych sukcesów, terminal LNG w Świnoujściu, a szerzej cała polska strategia gazowa, stoi przed istotnymi wyzwaniami. Główne z nich to:

Europejska polityka klimatyczna

Unijna polityka klimatyczna, w tym Europejski Zielony Ład, zakłada stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych, w tym gazu ziemnego. W perspektywie długoterminowej może to wpłynąć na opłacalność inwestycji w infrastrukturę gazową, w tym w terminal LNG.

Odpowiedzią na to wyzwanie jest adaptacja infrastruktury do transportu i magazynowania gazów odnawialnych, takich jak biometan czy wodór. Prowadzone są badania nad możliwością wykorzystania infrastruktury LNG do transportu skroplonego wodoru lub jego pochodnych.

Zmienność globalnego rynku LNG

Globalny rynek LNG charakteryzuje się dużą zmiennością cen i warunków kontraktowania. W ostatnich latach obserwujemy odchodzenie od tradycyjnych kontraktów długoterminowych indeksowanych do cen ropy naftowej na rzecz bardziej elastycznych form kontraktowania. Ta zmienność stanowi zarówno szansę, jak i wyzwanie dla polityki zakupowej polskich firm gazowych.

Konkurencja regionalna

W regionie Morza Bałtyckiego powstają lub są rozbudowywane inne terminale LNG, m.in. w Kłajpedzie (Litwa), Hamina (Finlandia) czy planowany terminal w Gdańsku. Może to prowadzić do wzrostu konkurencji i konieczności optymalizacji wykorzystania polskiej infrastruktury.

Rola terminalu w rozwoju rynku małoskalowego LNG

Ważnym kierunkiem rozwoju dla terminalu w Świnoujściu jest segment małoskalowego LNG (small-scale LNG), obejmujący m.in. bunkrowanie statków, transport LNG cysternami do odbiorców nieprzyłączonych do sieci gazowej oraz wykorzystanie LNG jako paliwa w transporcie ciężkim.

W 2021 roku rozpoczęto świadczenie usługi załadunku LNG na cysterny samochodowe, a w perspektywie kilku lat planowane jest uruchomienie załadunku na cysterny kolejowe i mniejsze jednostki morskie.

Rozwój tego segmentu wpisuje się w europejską strategię redukcji emisji w transporcie, gdzie LNG postrzegane jest jako paliwo przejściowe, emitujące znacznie mniej zanieczyszczeń niż tradycyjne paliwa ropopochodne.

Podsumowanie

Terminal LNG w Świnoujściu stanowi jeden z największych sukcesów polskiej polityki energetycznej ostatnich dekad. Inwestycja ta fundamentalnie zmieniła pozycję Polski na europejskim rynku gazu, eliminując wieloletnią zależność od jednego dostawcy i tworząc podstawy dla rozwoju regionalnego hubu gazowego.

Realizowany program rozbudowy terminalu zwiększy jego możliwości operacyjne i poszerzy zakres świadczonych usług, umacniając rolę Polski jako ważnego gracza na europejskim rynku gazu. Jednocześnie przed terminalem stoją istotne wyzwania związane z europejską polityką klimatyczną i zmieniającymi się uwarunkowaniami globalnego rynku energii.

Kluczem do długoterminowego sukcesu będzie adaptacja infrastruktury do zmieniających się warunków rynkowych i środowiskowych, w tym potencjalne wykorzystanie w przyszłości do transportu i magazynowania gazów odnawialnych.