Wprowadzenie do transformacji energetycznej

Polska, podobnie jak inne kraje europejskie, stoi przed wyzwaniem transformacji energetycznej. W tym procesie gaz ziemny odgrywa kluczową rolę jako paliwo przejściowe między wysokoemisyjnym węglem a odnawialnymi źródłami energii. Obecny miks energetyczny Polski, oparty w dużej mierze na węglu, wymaga gruntownych zmian, aby sprostać celom klimatycznym Unii Europejskiej i zapewnić bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Transformacja energetyczna to nie tylko kwestia ekologii, ale również ekonomii i bezpieczeństwa państwa. W tej analizie przyjrzymy się, jak główne polskie firmy gazowe przygotowują się do tej zmiany i jakie inwestycje podejmują, aby odegrać kluczową rolę w przyszłym systemie energetycznym Polski.

Gaz jako paliwo przejściowe

Gaz ziemny jest uznawany za paliwo przejściowe z kilku powodów. Po pierwsze, elektrownie gazowe emitują o około 50-60% mniej dwutlenku węgla niż elektrownie węglowe o podobnej mocy. Po drugie, są one bardziej elastyczne operacyjnie, co pozwala na lepsze bilansowanie sieci z rosnącym udziałem niestabilnych odnawialnych źródeł energii, takich jak wiatr i słońce.

Elektrownie gazowe można szybko uruchamiać i wyłączać w zależności od zapotrzebowania, co jest kluczowe w systemie z dużym udziałem OZE. Ten aspekt sprawia, że gaz jest idealnym uzupełnieniem dla odnawialnych źródeł energii, które charakteryzują się zmienną produkcją zależną od warunków pogodowych.

Porównanie emisji CO2

"Elektrownie gazowe emitują o około 50-60% mniej dwutlenku węgla niż elektrownie węglowe o podobnej mocy, co czyni gaz ziemny istotnym elementem w walce ze zmianami klimatu, szczególnie w krótkim i średnim terminie."

— Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego, 2022

Strategiczne inwestycje PGNiG

Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG), największa polska firma gazowa, realizuje kompleksową strategię mającą na celu wzmocnienie swojej pozycji w okresie transformacji energetycznej. Firma koncentruje się na trzech głównych obszarach: dywersyfikacji dostaw gazu, rozwoju własnego wydobycia oraz inwestycjach w nowe technologie.

Dywersyfikacja dostaw

PGNiG systematycznie zmniejsza zależność od gazu z kierunku wschodniego, zwiększając import LNG przez terminal w Świnoujściu oraz rozwijając współpracę z dostawcami z Norwegii i Stanów Zjednoczonych. W 2022 roku firma podpisała nowe długoterminowe kontrakty na dostawy LNG, które mają zapewnić stabilność dostaw przez następne 20 lat.

Ważnym elementem strategii dywersyfikacji jest również zaangażowanie w projekt Baltic Pipe, który umożliwi przesył gazu z Norwegii do Polski. Gazociąg, którego uruchomienie zaplanowano na koniec 2022 roku, ma mieć przepustowość 10 mld m³ rocznie, co znacząco zwiększy bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Rozwój własnego wydobycia

PGNiG intensyfikuje poszukiwania złóż gazu w Polsce i za granicą. W kraju firma koncentruje się na eksploatacji konwencjonalnych złóż na Podkarpaciu i w Wielkopolsce, a jednocześnie prowadzi zaawansowane badania nad możliwościami wydobycia gazu łupkowego przy użyciu najnowszych technologii, które minimalizują wpływ na środowisko.

Za granicą PGNiG rozwija działalność wydobywczą na Norweskim Szelfie Kontynentalnym, gdzie w ostatnich latach znacząco zwiększyło swoje udziały w koncesjach wydobywczych. Firma planuje, że do 2026 roku własne wydobycie pokryje około 30% zapotrzebowania Polski na gaz.

Inwestycje w nowe technologie

PGNiG inwestuje również w rozwój technologii wodorowych i biometanowych, które mogą odegrać ważną rolę w dekarbonizacji sektora gazowego. Firma uruchomiła program "InnoGaz", w ramach którego finansuje projekty badawczo-rozwojowe dotyczące produkcji, magazynowania i transportu wodoru oraz innych gazów odnawialnych.

Technologie wodorowe

Transformacja Gaz-System

Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System, odpowiedzialny za krajowy system przesyłu gazu, również aktywnie przygotowuje się do transformacji energetycznej. Firma realizuje ambitny program inwestycyjny, który ma nie tylko zwiększyć przepustowość i elastyczność polskiego systemu gazowego, ale również przygotować go na przyszłe wyzwania związane z transportem gazów odnawialnych.

Rozbudowa infrastruktury przesyłowej

W ramach programu inwestycyjnego na lata 2020-2030, Gaz-System planuje wydać ponad 14 mld zł na rozbudowę i modernizację krajowej sieci przesyłowej. Kluczowe projekty obejmują budowę nowych gazociągów o łącznej długości ponad 2000 km oraz modernizację istniejących tłoczni gazu.

Szczególne znaczenie mają inwestycje związane z integracją polskiego systemu gazowego z systemami państw sąsiednich. Nowe połączenia międzysystemowe (interkonektory) z Litwą, Słowacją i Ukrainą zwiększą możliwości wymiany handlowej i przyczynią się do powstania regionalnego rynku gazu w Europie Środkowo-Wschodniej.

Przygotowanie do transportu gazów odnawialnych

Gaz-System rozpoczął również prace nad przystosowaniem infrastruktury przesyłowej do transportu gazów odnawialnych, takich jak wodór i biometan. Firma prowadzi badania nad możliwościami stopniowego zwiększania udziału wodoru w przesyłanym gazie ziemnym (tzw. blending) oraz planuje utworzenie specjalnych "wodorowych korytarzy przesyłowych" łączących producentów i odbiorców tego paliwa.

"Infrastruktura gazowa, którą obecnie budujemy, będzie służyć Polakom przez kolejne dekady, dlatego już dziś musimy myśleć o jej przystosowaniu do transportu gazów odnawialnych, które będą odgrywać coraz większą rolę w europejskim miksie energetycznym."

— Tomasz Stępień, Prezes Gaz-System

Polskie LNG i rozwój rynku skroplonego gazu

Polskie LNG, operator terminalu w Świnoujściu, jest kolejną firmą, która aktywnie uczestniczy w transformacji energetycznej. Terminal LNG, uruchomiony w 2016 roku, jest kluczowym elementem strategii dywersyfikacji dostaw gazu do Polski i regionu.

Obecnie trwa rozbudowa terminalu, która zwiększy jego przepustowość z 5 do 8,3 mld m³ rocznie. Inwestycja obejmuje budowę trzeciego zbiornika LNG, dodatkowych instalacji regazyfikacyjnych oraz nabrzeża umożliwiającego przeładunek LNG na mniejsze jednostki, co pozwoli na rozwój usługi bunkrowania statków napędzanych tym paliwem.

W dłuższej perspektywie Polskie LNG planuje rozwój usług związanych z wykorzystaniem chłodu powstającego w procesie regazyfikacji LNG oraz produkcję LNG w mniejszej skali (small-scale LNG) na potrzeby transportu drogowego i morskiego. Te projekty wpisują się w szerszą strategię dekarbonizacji sektora transportowego, w którym LNG może zastąpić wysokoemisyjne paliwa konwencjonalne.

Wyzwania i perspektywy

Mimo znaczących inwestycji i ambitnych planów, polskie firmy gazowe stoją przed wieloma wyzwaniami związanymi z transformacją energetyczną. Jednym z największych jest niepewność regulacyjna na poziomie europejskim, szczególnie w kontekście przyszłej roli gazu ziemnego w unijnej polityce klimatycznej.

Unia Europejska coraz silniej promuje całkowitą dekarbonizację gospodarki, co może oznaczać, że okres przejściowy, w którym gaz ziemny odgrywa kluczową rolę, będzie krótszy niż początkowo zakładano. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabierają inwestycje w gazy odnawialne, takie jak wodór i biometan, które mogą wykorzystywać istniejącą infrastrukturę gazową.

Kolejnym wyzwaniem jest finansowanie transformacji. Inwestycje w infrastrukturę gazową są kapitałochłonne i długoterminowe, a niepewność co do przyszłej roli gazu może utrudniać pozyskiwanie finansowania. Firmy muszą więc przekonać inwestorów, że ich strategia jest zgodna z długoterminowymi celami klimatycznymi i uwzględnia ryzyko związane z tzw. aktywami osieroconymi (stranded assets).

Podsumowanie

Transformacja energetyczna stawia przed polskimi firmami gazowymi zarówno wyzwania, jak i szanse. Aby odegrać pozytywną rolę w tym procesie, muszą one nie tylko rozwijać infrastrukturę gazową niezbędną w okresie przejściowym, ale również inwestować w nowe technologie, które pozwolą im dostosować się do wymogów gospodarki zeroemisyjnej.

Dotychczasowe działania PGNiG, Gaz-System i Polskiego LNG wskazują, że firmy te dostrzegają nadchodzące zmiany i aktywnie się do nich przygotowują. Ich strategie łączą rozwój konwencjonalnego biznesu gazowego z inwestycjami w nowe obszary, takie jak wodór, biometan czy małoskalowe LNG.

W nadchodzących latach kluczowe będzie utrzymanie równowagi między zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego i konkurencyjności gospodarki a realizacją ambicji klimatycznych. Gaz ziemny, jako najmniej emisyjne paliwo kopalne, będzie odgrywał w tym procesie istotną rolę, choć jego znaczenie będzie stopniowo maleć na rzecz źródeł całkowicie bezemisyjnych.